De Geopolitieke Strijd om Oekraïens Gas

Rusland en Oekraïne waren ooit één land, en er werden pijpleidingen aangelegd door Oekraïne, bijna als een brug die gas rechtstreeks van de Siberische bronnen naar de klanten in Europa transporteerde. Maar plotseling, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, werd Oekraïne een onafhankelijk land dat miljarden dollars aan tarieven eiste van Rusland om hun land als gasbrug naar Europa te blijven gebruiken. Rusland had geen andere keuze dan hiermee in te stemmen, omdat de pijpleidinginfrastructuur elders nog niet bestond. 

In 2005 stroomde nog steeds 80% van de Russische gasexporten naar Europa door pijpleidingen via Oekraïne. Maar in de decennia daarna heeft Rusland geprobeerd deze overmatige afhankelijkheid van Oekraïne op te lossen door meerdere nieuwe pijpleidingen te bouwen die Oekraïne volledig omzeilen, zoals de Yamal-Europe door het loyale Wit-Rusland, Nord Stream 1 en 2 onder de Oostzee, die rechtstreeks van Rusland naar Duitsland gaan, Moskou's grootste klant, samen met South Stream, Blue Stream en TurkStream onder de Zwarte Zee. 

Tegen 2024 heeft Rusland plannen om al hun gasexporten via Oekraïne volledig stop te zetten, en de overheid zal daardoor miljarden dollars aan tarieven besparen. Maar dat is nauwelijks het meest bedreigende aspect van Oekraïne geweest in de afgelopen tijd. Veel bedreigender voor Moskou was de ontdekking, voor het eerst in 2012, dat de exclusieve economische zone van Oekraïne in de Zwarte Zee meer dan 2 biljoen kubieke meter aardgas zou kunnen bevatten, voornamelijk geconcentreerd rond het Krim-schiereiland. 

Nog interessanter werd het door verdere technologische vooruitgangen begin 2010 die succesvolle winning van aardgas en olie uit schaliegesteente mogelijk maakten, waardoor potentieel rijke schaliegasgebieden voor Oekraïne werden ontgrendeld rond Donetsk en Kharkiv in het oosten en rond de Karpaten in het westen. Vanaf 2012 was er plotseling een zeer reële mogelijkheid dat Oekraïne, bijna uit het niets, de op 14 na grootste aardgasreserves ter wereld had, net achter Australië en Irak.

Als relatief arm land had Oekraïne echter niet de financiën, technologie of apparatuur om deze hulpbronnen in grote hoeveelheden te winnen. Maar dat veranderde allemaal toen kort daarna de Oekraïense regering exploratie- en boorrechten begon toe te kennen aan bedrijven zoals Shell en Exxon. Plotseling werd het mogelijk dat binnen enkele jaren deze westerse bedrijven Oekraïne zouden helpen transformeren tot de tweede petrostaat van Europa. Dit zou niet alleen een directe en serieuze concurrent zijn voor Rusland's eigen gasleveringen aan de Europese Unie en daarmee een grote bedreiging voor het Russische regeringsbudget en BBP, maar zou ook de weg vrijmaken voor een mogelijk Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie en de NAVO.

In 2012, toen deze ontdekkingen voor het eerst werden gedaan, was de man aan de macht in Oekraïne Viktor Janoekovytsj, een pro-Russische politicus die Oekraïne politiek meer in lijn hield met de belangen van Moskou. Zolang hij president was, vormden deze ontdekkingen geen directe bedreiging voor Rusland. Maar toen plotseling in februari 2014 zijn regering werd omvergeworpen in een pro-westerse revolutie in Kiev, greep Moskou snel de kans om een deel van Oekraïne binnen te vallen, het Krim-schiereiland in te nemen en het te annexeren onder het mom van historische claims en de bescherming van etnische Russen.

Door de Krim in te nemen, namen de Russen ook de directe controle over 2/3 van de Oekraïense kustlijn en, bij uitbreiding, het grootste deel van de exclusieve maritieme economische zone van Oekraïne. En, het meest kritisch, een geschatte 80% van de potentiële offshore olie- en gasreserves van Oekraïne. Bovendien werden miljarden dollars aan boorapparatuur en andere activa op het schiereiland door de Russen in beslag genomen, wat de toekomstige mogelijkheden van de Oekraïense regering om Rusland's gassuprematie in Europa uit te dagen volledig verlamde.

Tot overmaat van ramp voor Oekraïne bevinden de gebieden die het rijkst zijn aan schaliegas zich zeer dicht bij de grootste conflictzones, aangemoedigd en gefinancierd vanuit Moskou, zoals de rebellieën in Donetsk en Loehansk, en de afscheidingsrepubliek Transnistrië in Moldavië, wat volgens mij geen toeval is. Als gevolg daarvan trokken Shell en Exxon zich kort daarna terug uit al hun contracten met de Oekraïense regering, waardoor Oekraïne geen middelen meer had om de resterende hulpbronnen zelf te winnen en geen mogelijkheid had om Rusland's bezetting van de Krim uit te dagen.

Vanuit het perspectief van Poetin en zijn regime waren dit allemaal verplichte acties om te voorkomen dat een westers georiënteerd Oekraïne ooit grote hoeveelheden gas aan Europa zou verkopen, wat een bedreiging zou vormen voor de primaire bron van rijkdom en macht van zijn regime. Oekraïne moest worden ontmanteld om zichzelf en de andere oligarchen aan de macht te beschermen. Maar er is meer: onder Poetin kan Rusland de Krim nooit teruggeven aan Oekraïne, omdat dit zou betekenen dat ze de hele exclusieve economische zone en alle gasreserves daarin teruggeven, samen met de strategische havenstad Sebastopol, een van de weinige het hele jaar door ijsvrije havens die de Russische marine nodig heeft om in de Zwarte Zee en de Middellandse Zee te opereren.

"Dit is een reële, acute en bewezen dreiging. Er is nog tijd om Nord Stream 2 te stoppen als we snel handelen. En ik zal niet stoppen met werken om Nord Stream 2 te stoppen om Rusland tegen te houden. Deze pijpleiding moet worden gestopt. En de enige manier om de voltooiing te voorkomen, is door alle beschikbare middelen te gebruiken om dat te doen. En we hebben die pijpleiding definitief beëindigd." Aldus de Amerikaanse Senator Ted Cruz.

"De voorhamer die we tegen Poetin hebben, is om de Nord Stream 2-pijpleiding te sluiten en dit permanent te doen. Ik geloof dat we deze Nord Stream 2-pijpleiding moeten stoppen. Poetin's pijpleiding is een valstrik een Russische val." Aldus de Amerikaanse Senator John Barrasso.

"Ik ben een groot voorstander van om ervoor te zorgen dat we Nord Stream 2 stoppen." Aldus het Amerikaanse Lid van het Huis van Afgevaardigden Ruben Gallego.

"Stoppen met Nord Stream 2!" Aldus de Amerikaanse Senator Marsha Blackburn.

"Hij moet de Nord Stream 2-pijpleiding nu meteen stoppen." Aldus de Amerikaanse Senator Rick Scott.

"En ik denk dat het belangrijkste nu, en wat Zelensky zei, is dat ze willen dat Nord Stream 2 wordt gestopt. Dat is wat ik zie als de meest tastbare reden en het tastbare effect." Aldus ...

"We hadden het project al moeten beëindigen." Aldus voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur van de Verenigde Naties John Bolton.

"Er is nog tijd om het te stoppen, maar we moeten snel handelen." Aldus de Amerikaanse Senator Jim Risch.

"Nord Stream 2 is gevaarlijk, het is een gevaar voor de vrede zoals we die kennen." Aldus voormalig Lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Mike Conaway.

"Er zal geen Nord Stream 2 meer zijn. We zullen er een einde aan maken." Aldus de President van Amerika Joe Biden. 

"Duitsland zou de Nord Stream 2-gaspijpleiding moeten annuleren. We kijken naar verschillende dingen die we daar zouden kunnen doen." Aldus Voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur John Bolton.

"We hebben tot nu toe geprobeerd andere middelen te gebruiken om Nord Stream 2 te stoppen." Aldus Voormalig Amerikaanse Onderstaatssecretaris voor Politieke Zaken van de Verenigde Staten David Hale.

"We hebben wetgeving die geschikt was en die dit project aanzienlijk heeft vertraagd. We hebben verdere middelen nodig. We zijn bereid die middelen te gebruiken. Zou je ze ons geven? En we hebben ook onze diplomatieke mogelijkheden gebruikt." Aldus Voormalig Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo.

"Als Rusland Oekraïne binnenvalt, zal Nord Stream 2 op de een of andere manier niet doorgaan." Aldus Voormalig Woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenig Victoria Nuland.

"Stop Nord Stream 2 nu en laat het roesten onder de golven van de Oostzee." Aldus Amerikaans Senator Tom Cotton.