Gezond Verstand in Geopolitiek

21 juni 2024

Jeffrey Sachs benadrukt dat we meer gezond verstand moeten gebruiken om een catastrofe te voorkomen. Hij stelt dat de NAVO niet daadwerkelijk is binnengevallen, maar dat Poetin preventief handelt. Volgens Sachs heeft Rusland altijd belang gehecht aan een bufferzone tegen het Westen, dat herhaaldelijk Rusland heeft binnengevallen. Hij suggereert dat supermachten wat afstand moeten houden. Sachs beschuldigt de Verenigde Staten ervan te hebben gelogen en vals gespeeld door de NAVO uit te breiden, wat volgens hem de kern van het probleem is.

Piers Morgan betwijfelt de oprechtheid van Poetin's vredesplan, waarbij hij stelt dat het neerkomt op het behouden van illegaal bezet gebied. Sachs wijst op twee belangrijke kwesties: de uitbreiding van de NAVO en territoriale geschillen, zoals de annexatie van de Krim en vier andere regio's door Rusland. Hij benadrukt dat de NAVO-uitbreiding al 30 jaar op tafel ligt en dat dit de belangrijkste kwestie is.

Volgens Sachs wil Poetin de oorlog stoppen en is hij niet van plan om heel Oekraïne over te nemen. De discussie over de vier bezette regio's acht hij onderhandelbaar, maar de Krim beschouwt hij als niet-onderhandelbaar vanwege de strategische en historische betekenis voor Rusland. Sachs benadrukt dat de NAVO-uitbreiding naar Oekraïne en Georgië een rode lijn is voor Rusland en dat dit conflict in feite draait om de veiligheid van Rusland.

Hij beschrijft de historische context van deze spanningen, waarbij hij verwijst naar de Britse pogingen in de 19e eeuw om Rusland te omringen en te verzwakken. Volgens Sachs zet de NAVO deze strategie voort, wat Poetin ertoe aanzet om Oekraïne als een bufferzone te behouden. Oekraïne zelf was tevreden met neutraliteit, zoals blijkt uit de verkiezing van Viktor Janoekovytsj in 2009, die neutraliteit beloofde.

De situatie escaleerde in 2014, toen de Verenigde Staten betrokken waren bij de omverwerping van Janoekovytsj, wat leidde tot de annexatie van de Krim door Rusland. Sachs stelt dat het conflict niet zozeer gaat om territoriale winst, maar om het voorkomen dat Oekraïne en Georgië bij de NAVO komen, wat Rusland als een existentiële bedreiging beschouwt. Volgens hem volgen de VS en Europa nog steeds een 30 jaar oude neocon-agenda om Rusland met de NAVO te omringen.

Jeffrey Sachs gelooft dat Poetin vast zal houden aan de Krim, een standpunt dat door bijna elke westerse analist en expert wordt gedeeld. Volgens Sachs heeft Rusland altijd veiligheid van het Westen willen behouden, een angst die is ontstaan door herhaalde invasies. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 hadden de VS en Duitsland beloofd aan Gorbatsjov en Jeltsin dat de NAVO zich geen centimeter oostwaarts zou uitbreiden. Sachs beweert echter dat de Verenigde Staten deze belofte hebben gebroken door de NAVO steeds verder uit te breiden, wat de Russische bezorgdheid heeft vergroot.

De eerste uitbreidingen van de NAVO in Centraal-Europa kwamen nog niet te dicht bij Rusland, maar Rusland voelde zich toch bedrogen. Met de uitbreiding naar Hongarije, Polen en Tsjechië in 1999 onder Clinton, begon Rusland zich steeds meer bedreigd te voelen. Rusland gaf steeds luidere waarschuwingen om te stoppen met de uitbreiding richting hun grenzen, waarbij Oekraïne en Georgië de uiteindelijke rode lijnen waren.

Sachs legt uit dat deze spanningen teruggaan naar de tijd van het Britse rijk tussen 1853 en 1856, toen Lord Palmerston probeerde Rusland in de Zwarte Zee te omringen en hun vloot onschadelijk te maken. Dit zou Rusland tot een tweederangs macht degraderen. Poetin reageert volgens Sachs op een voortdurende poging van zowel Groot-Brittannië als de Verenigde Staten om Rusland via de NAVO te omringen.

Poetin heeft duidelijk gemaakt dat hij wil dat Oekraïne een bufferzone blijft. Oekraïne was hier aanvankelijk tevreden mee en wilde geen lid worden van de NAVO. In 2009 kozen ze Viktor Janoekovytsj, die neutraliteit beloofde, wat in lijn was met Oekraïne's belofte bij hun onafhankelijkheid om permanent neutraal te blijven tussen het Westen en Rusland.

De situatie veranderde drastisch in februari 2014 toen de Verenigde Staten betrokken waren bij de omverwerping van Janoekovytsj, wat leidde tot het begin van de huidige oorlog. Rusland besloot toen de Krim terug te nemen in plaats van slechts een basis te leasen, omdat ze niet wilden dat de Krim in NAVO-handen zou vallen, net zoals de Zwarte Zee niet in handen van de Britten mocht vallen.

Volgens Sachs zijn de meeste kwesties onderhandelbaar, behalve de uitbreiding van de NAVO en de status van de Krim. Hij suggereert dat de VS en Europa ofwel niet begrijpen wat ze doen, ofwel een 30 jaar oude neoconservatieve agenda volgen, zoals die van Zbigniew Brzezinski en Dick Cheney, om Rusland via de NAVO te omringen. Deze agenda wordt nog steeds nagestreefd en men denkt dat dit nog steeds haalbaar is.

Jeffrey Sachs gaf een zeer uitgebreid antwoord, maar de kern van de discussie blijft bestaan: Rusland is een soeverein democratisch Europees land binnengevallen en heeft een groot deel van het land bezet. Volgens de laatste peilingen willen de meeste Oekraïners geen enkel stuk land afstaan aan Poetin of Rusland. Hoewel Poetin beweert bezorgd te zijn over de uitbreiding van de NAVO, is deze dreiging niet direct gerealiseerd op het moment van zijn invasie. Als hij erin slaagt dit land in te nemen, wat voor boodschap geeft dat dan aan de rest van de wereld, Europa en de buurlanden van Oekraïne? Wat garandeert dat Poetin niet verder zal gaan met aanvallen en invasies van andere buurlanden?

Piers Morgan uitte zijn bezorgdheid dat Sachs te veel vertrouwt op de visie van Poetin, in plaats van de harde realiteit van de wreedheden die tijdens deze oorlog zijn gepleegd, te erkennen.

Sachs antwoordde hierop door de geschiedenis van de Amerikaanse militaire interventies aan te halen. Hij herinnerde eraan dat de eerste oorlog in Europa na de Tweede Wereldoorlog de Amerikaanse bombardementen op Belgrado waren, met als doel de grenzen van een Europese staat te veranderen en Kosovo te creëren. Dit gebeurde onder Clinton zonder toestemming van de VN, wat leidde tot de installatie van Bondsteel, de grootste NAVO-basis op de Balkan.

Verder besprak Sachs de herhaalde illegale oorlogen van de VS, zoals in Afghanistan, Irak, Syrië (waar de CIA werd ingezet om Bashar al-Assad omver te werpen), en de bombardementen op Libië om Moammar Gadhafi te verdrijven. Hij noemde ook de gebeurtenissen in Kiev in februari 2014, waarbij de VS samen met rechtse Oekraïense militaire krachten president Janoekovytsj omverwierpen, zelfs nadat de EU een akkoord had bereikt met Janoekovytsj over vervroegde verkiezingen en een regering van nationale eenheid.

Sachs betoogde dat de VS consequent grenzen heeft veranderd en regeringen heeft omvergeworpen, wat zijn visie op de huidige situatie in Oekraïne beïnvloedt.

Jeffrey Sachs ging verder met zijn betoog door te benadrukken dat de VS zich niet hield aan een overeenkomst die door de Europese Unie was gemaakt, wat leidde tot de omverwerping van een regering. Hij stelde dat Rusland in 2015 vrede wilde bereiken door onderhandelingen, wat resulteerde in de Minsk II-overeenkomst. Deze overeenkomst werd unaniem aangenomen door de VN-Veiligheidsraad en werd ondertekend door de Oekraïense regering, en expliciet gegarandeerd door Duitsland en Frankrijk. Volgens Sachs werd deze overeenkomst echter niet serieus genomen door de Amerikaanse regering.

Sachs merkte op dat Angela Merkel in een interview toegaf dat Minsk II slechts een tijdelijke oplossing was om Oekraïne tijd te geven om zijn militaire kracht op te bouwen. Dit was in strijd met de intentie van de overeenkomst, die bedoeld was om de oorlog te beëindigen. Hij benadrukte dat de VS de overeenkomst niet serieus nam en de Oekraïense regering aanmoedigde om zich er niet aan te houden.

Volgens Sachs is het probleem dat hij de Amerikaanse regering niet vertrouwt. Hij pleit ervoor dat beide partijen, de VS en Rusland, openlijk hun voorwaarden op papier zetten, zodat de hele wereld deze kan beoordelen. Hij stelt voor dat de VS en Rusland toezeggen geen regeringen meer omver te werpen en dat de NAVO niet verder zal uitbreiden. Op die manier kunnen er duidelijke en bindende afspraken gemaakt worden.

Piers Morgan reageerde door te stellen dat Sachs' argumenten wellicht illustreren waarom er juist wel NAVO-uitbreiding zou moeten zijn. Hij verwees naar de geschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog, waarin Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie Polen binnenvielen, de Sovjet-Unie de Baltische staten en delen van Roemenië annexeerde, en Hongarije en Tsjecho-Slowakije binnenviel. Deze landen vormden geen bedreiging voor de Sovjet-Unie, maar werden toch aangevallen. Daarom wilden deze landen lid worden van de NAVO, en sinds ze lid zijn, zijn ze niet meer door Rusland aangevallen.

Piers Morgan vervolgde zijn argument door te stellen dat de situatie met Oekraïne een perfect voorbeeld is van hoe de NAVO Russische agressie kan afschrikken. Hij suggereerde dat als Oekraïne sneller lid was geworden van de NAVO, het mogelijk bescherming had gehad tegen de illegale invasie door Rusland. Volgens hem bewijst dit juist het tegenovergestelde van wat Jeffrey Sachs betoogt: door geen deel uit te maken van de NAVO was Oekraïne kwetsbaar voor de aanval die volgde, net zoals het eerder de Krim verloor. Morgan uitte zijn wantrouwen jegens Poetin en benadrukte dat hij, hoewel hij kritisch is geweest over Amerikaanse militaire activiteiten zoals de Irak-oorlog, in deze situatie niet inziet waarom het toestaan van Poetin om al het veroverde land te behouden een goede zaak zou zijn.

Jeffrey Sachs vroeg Morgan om naar enkele historische datums te kijken. Hij verwees naar 1955, toen Oostenrijk erin slaagde permanente neutraliteit te bereiken, waardoor de Sovjet-Unie zich terugtrok en Oostenrijk niet achter het IJzeren Gordijn belandde. Sachs legde uit dat de Sovjet-Unie in die tijd een breder strategisch plan had dat ook gold voor Duitsland. Ze wilden Duitsland neutraliseren en ontwapenen, zodat de Koude Oorlog kon eindigen. George Kennan, de bedenker van de containment-strategie, was een voorstander van een neutraal Duitsland en geloofde dat dit de Koude Oorlog jaren eerder had kunnen beëindigen.

Sachs verwees ook naar 1962, tijdens de Cubacrisis, toen de Sovjet-Unie kernwapens dicht bij de Verenigde Staten plaatste. De VS reageerde met de Monroe-doctrine en dreigde met nucleaire oorlog. Sachs benadrukte dat de Sovjet-Unie niets anders deed dan wat de VS in Turkije deed: nucleaire wapens plaatsen nabij de grens van de vijand. Chroesjtsjov, de toenmalige leider van de Sovjet-Unie, wilde geen oorlog, maar slechts gelijke behandeling.

Daarnaast legde Sachs uit dat in 2015 Rusland niet eiste dat de Donbas terugkwam, maar pleitte voor vrede via onderhandelingen. Dit leidde tot het Minsk II-akkoord, dat unaniem werd goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad en werd ondertekend door de Oekraïense regering, expliciet gegarandeerd door Duitsland en Frankrijk. Volgens Sachs werd dit akkoord echter genegeerd door de VS en werd het door de Oekraïense regering niet uitgevoerd, wat leidde tot een escalatie van het conflict.

Sachs benadrukte zijn wantrouwen jegens de Amerikaanse regering en stelde dat beide partijen duidelijk en openbaar hun voorwaarden moesten uitspreken om tot een duurzame vrede te komen. Hij riep op tot transparantie en naleving van internationale overeenkomsten om verdere conflicten te voorkomen.

Verder verklaarde Sachs dat hij vaak heeft gezien hoe de VS in het volle daglicht een coup pleegde, en gaf hij een voorbeeld van zijn eigen pogingen om de New York Times te interesseren in zo'n verhaal. Hij benadrukte dat de VS overal ter wereld oorlogen heeft gestart zonder dat Amerikanen en anderen wisten dat deze door de VS waren veroorzaakt. Hij noemde het voorbeeld van Zbigniew Brzezinski, die Jimmy Carter succesvol had geadviseerd om de moedjahedien te steunen in Afghanistan in 1979, wat leidde tot decennialange problemen in dat land.

Sachs benadrukte zijn boosheid over de illegale militaire operaties van de VS en vroeg waarom hij niet dezelfde boosheid zou voelen over Poetins invasie van Oekraïne. Sachs wilde dat de VS en Rusland zouden onderhandelen, maar wees erop dat de VS weigerde serieus te onderhandelen en in plaats daarvan doorging met het uitbreiden van de NAVO, wat volgens hem de belangrijkste oorzaak van het conflict was. Morgan betoogde dat de toetreding van Oekraïne tot de NAVO juist Russische agressie zou kunnen afschrikken, zoals dat het geval was geweest met andere Oost-Europese landen na de Koude Oorlog.

Piers Morgan reageerde door te wijzen op de dreiging van een nucleaire oorlog als Oekraïne lid zou worden van de NAVO, wat volgens de doctrines van de NAVO niet mogelijk is midden in een oorlog. Sachs verklaarde dat Rusland de situatie als existentieel beschouwt, net zoals de VS de Cubacrisis als existentieel beschouwde. Morgan betoogde dat Poetins rijkdom en materialistische mentaliteit hem onwaarschijnlijk maken als iemand die bereid is tot nucleaire zelfvernietiging, in tegenstelling tot een islamitische fundamentalist die niets te verliezen heeft.

Sachs verwees naar een memorandum van William Burns, de huidige directeur van de CIA en voormalig ambassadeur in Rusland, geschreven in 2008. In dit memo legde Burns uit dat de oppositie tegen de uitbreiding van de NAVO niet alleen Poetins standpunt is, maar het standpunt van de hele Russische politieke klasse. De memo, bekend als "Nyet Means Nyet," benadrukte dat Rusland de uitbreiding van de NAVO als een existentiële bedreiging beschouwt.

Tenslotte benadrukte Sachs dat Rusland de NAVO-uitbreiding als een existentieel risico ziet, vergelijkbaar met hoe de VS de Sovjet-raketten in Cuba in 1962 zagen. Sachs waarschuwde dat de voortdurende druk van de NAVO Rusland kan dwingen tot drastische maatregelen, mogelijk zelfs nucleaire, omdat Rusland zijn veiligheid bedreigd voelt.