Het Nederlandse politieke systeem, met zijn Tweede en Eerste Kamer, zou in theorie moeten functioneren als een robuuste controle op de regering. Echter, in de praktijk blijkt dat politieke partijen stelselmatig hun verkiezings-beloftes niet nakomen, waardoor de kiezers worden bedrogen. Dit roept de dringende vraag op: is het niet tijd voor een grondige hervorming van ons kiesstelsel?
Column Hervorming van het Kiesstelsel
In de Tweede Kamer heerst een constante strijd tussen politieke partijen. Deze partijen zouden zich moeten richten op hun primaire taak: het controleren van de regering, oftewel de niet-gekozen ministers. In plaats daarvan zien we een arena van politieke spelletjes en onderlinge twisten. Moties worden genegeerd [1, 2 , 3] en de Kamer vormt zelden een eensgezind front bij het indienen van moties van wantrouwen. Dit ondermijnt het vertrouwen van de burgers in de democratie en maakt duidelijk dat het huidige systeem niet functioneert zoals het zou moeten.
Een schrijnend voorbeeld hiervan is hoe de Tweede Kamerleden [4] ervoor zorgde dat Hugo de Jonge niet werd weggestuurd. Dit soort politieke manoeuvres laten zien dat de belangen van politieke partijen vaak boven die van de kiezers worden gesteld. Wat als we ministers rechtstreeks verkiezen en ook direct kunnen wegsturen? Dit zou een systeem kunnen creëren waarin de ministers echt verantwoordelijk zijn naar de bevolking toe, en niet slechts naar de politieke elite.
Het idee om ministers te verkiezen en hen de mogelijkheid te bieden om hen weg te sturen, kan de politiek dynamischer en responsiever maken. Hoewel dit een 'voetbaltrainersmentaliteit' zou kunnen introduceren, waarbij wissels sneller plaatsvinden, biedt het ook een kans voor een meer rechtstreekse democratische verantwoording. Ministers zouden zich dan constant moeten bewijzen aan de kiezers, in plaats van zich te verschuilen achter politieke partijen en hun machtsstructuren.
Een treffend voorbeeld van de kloof tussen belofte en realiteit komt van de heer Van Baarle [5, 6] tijdens een plenair debat op 22 mei 2022. Hij wees op de verkiezingsbeloftes van Geert Wilders, die uiteindelijk niet werden waargemaakt. Wilders beloofde de btw op bood-schappen te verlagen naar 0%, maar de inflatie stijgt en boodschappen worden duurder. Hij beloofde lagere sociale huren, maar deze gaan omhoog. Het minimumloon zou stijgen, maar blijft onveranderd. Het eigen risico zou verdwijnen, maar blijft bestaan. Brandstofaccijnzen zouden dalen, maar gaan omhoog. De vliegtaks zou verdwijnen, maar stijgt. De AOW-leeftijd zou dalen, maar blijft onveranderd. Deze voorbeelden laten zien hoe verkiezingsbeloftes worden ingeleverd tijdens onderhandelingen in dit geval ten gunste van de partij van demissionair minister-president Mark Rutte. Het resultaat is dat kiezers keer op keer worden teleurgesteld.
Het is tijd voor een systeem waarin ministers niet slechts uitvoerders zijn van partijpolitiek, maar directe vertegenwoordigers van de bevolking. Een systeem waarin ze verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun daden en keuzes. Door ministers direct te verkiezen en hen de mogelijkheid te geven om ze af te zetten, kunnen we een democratie creëren die echt werkt voor de mensen.
Dit zou de controle over de regering versterken en een einde maken aan de huidige praktijk waarin politieke partijen hun beloftes niet nakomen. Het is een radicale, maar noodzakelijke stap naar een democratische rechtsstaat waarin de macht echt bij het volk ligt. Alleen dan kunnen we ervoor zorgen dat de belangen van de burgers boven die van de politieke elite worden gesteld.