De "ambtelijke elite" in Nederland verwijst naar een relatief kleine groep hooggeplaatste ambtenaren en beleidsmakers die cruciale posities bekleden binnen ministeries, adviesorganen, en uitvoeringsinstanties. Deze groep heeft vaak een grote invloed op de vormgeving en uitvoering van beleid, ook al blijven ze buiten de publieke schijnwerpers. Hieronder een overzicht van wie deze ambtelijke elite omvat en hoe zij invloed uitoefenen:
1. Secretarissen-Generaal (SG’s)
De secretarissen-generaal zijn de hoogste ambtenaren binnen de ministeries. Zij vormen de schakel tussen de minister en het ambtelijke apparaat en spelen een sleutelrol in het bepalen van beleidsprioriteiten. Bekende figuren uit deze kringen zijn:
- Dick Schoof: Ministerie van Justitie en Veiligheid.
- Maarten Camps: Voormalig SG van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, nu CEO van de Nederlandse Spoorwegen.
- Joris van Eijck: Actief in verschillende topambtelijke functies en een belangrijk adviseur binnen het Rijk.
2. Directeuren-Generaal (DG’s)
Directeuren-generaal staan aan het hoofd van specifieke beleidsafdelingen binnen ministeries en zijn verantwoordelijk voor de operationele uitvoering van beleid. Enkele invloedrijke DG’s:
- Chris Buijink: Voormalig DG bij Economische Zaken, nu voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken.
- Marjanne Sint: Oud-DG op Sociale Zaken en Werkgelegenheid, invloedrijk in het sociale domein.
3. Raad van State
De Raad van State, onder voorzitterschap van de Koning, is een invloedrijke adviserende instantie. De leden, vaak ervaren bestuurders en juristen, oefenen indirect grote invloed uit op wetgeving:
- Thom de Graaf: Vicepresident van de Raad van State, voormalig politicus en bestuurder.
4. Top van Veiligheidsdiensten
De Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst), en de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) vallen binnen de ambtelijke elite die op het gebied van veiligheid opereert:
- Erik Akerboom: Directeur-generaal van de AIVD, voorheen korpschef van de Nationale Politie.
- Jan Swillens: Hoofd van de MIVD.
5. Adviesorganen en Commissies
Deze organen hebben een grote invloed op beleid en wetgeving. Voorbeelden zijn:
- Sociaal-Economische Raad (SER): Adviseert over sociaal-economisch beleid. Leden uit de ambtelijke en academische wereld hebben hier een grote rol.
- Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR): Adviseert de regering over lange termijnbeleid.
6. Netwerken en Verbindingen
Ambtelijke elites zijn vaak nauw verbonden met netwerken zoals:
- De Algemene Bestuursdienst (ABD): Dit netwerk is verantwoordelijk voor de selectie, ontwikkeling en begeleiding van topambtenaren.
- Publiek-private samenwerkingen: Ambtenaren die samenwerkingen opzetten tussen de overheid en grote bedrijven, zoals Shell, KLM, of ING.
Hoe deze Elite Invloed Uitoefent
- Continuïteit: Ministers komen en gaan, maar de ambtelijke top blijft vaak jarenlang op hun post. Hierdoor garanderen zij continuïteit in beleid.
- Schaduwbeleid: Door hun kennis en ervaring sturen zij ministers en staatssecretarissen in bepaalde beleidsrichtingen.
- Netwerken: Veel topambtenaren hebben sterke banden met bedrijven, internationale organisaties (zoals de EU of VN), en universiteiten.
- Strategisch advies: Ze adviseren politici, waarbij ze soms meer wegenend zijn dan gekozen volksvertegenwoordigers.
Conclusie
De ambtelijke elite in Nederland vormt een verborgen kracht achter het beleid. Ze werken vaak in de schaduw van de politiek, maar hun invloed op wetgeving, prioriteiten en uitvoering is onmiskenbaar. Met sterke netwerken in binnen- en buitenland bepalen zij mede de koers van de Nederlandse overheid, vaak meer dan zichtbaar is voor het grote publiek.
