Trauma

19 juni 2023

Trauma is een woord dat vaak alleen wordt geassocieerd met de meest ingrijpende gebeurtenissen: oorlog, mishandeling, seksueel misbruik. Deze ‘grote T-trauma’s’ hebben onmiskenbaar een diepgaande impact op het leven van mensen. Het is daarom begrijpelijk dat wanneer we het over trauma hebben, we in eerste instantie denken aan deze heftige ervaringen.

Echter, de realiteit is dat trauma een veel breder spectrum beslaat. Dit roept de vraag op: heeft bijna iedereen een vorm van trauma? Het antwoord hierop hangt sterk af van hoe we trauma definiëren.

De grote T-trauma’s, zoals fysieke of seksuele mishandeling, het verlies van een ouder of geweld binnen het gezin, zijn de meest voor de hand liggende vormen van trauma. Onderzoek toont aan dat bijvoorbeeld mannen die seksueel zijn misbruikt, later in hun leven drie keer zoveel kans hebben op een hartaanval. Dit benadrukt hoe diepgeworteld de gevolgen van dergelijke trauma’s kunnen zijn, zowel psychologisch als fysiologisch.

Maar trauma gaat verder dan deze grootse, duidelijk herkenbare gebeurtenissen. Trauma is niet alleen wat ons overkomt, maar ook wat er in ons gebeurt. Het is de wond die ontstaat binnenin ons. Mensen kunnen gekwetst worden door zowel grote als kleine gebeurtenissen. Kleine kinderen kunnen bijvoorbeeld ook trauma's oplopen in liefdevolle gezinnen wanneer hun emotionele behoeften niet worden vervuld. Dit worden 'kleine T-trauma's' genoemd.

Emotioneel misbruik in de kindertijd

Kinderen die emotioneel misbruikt en verwaarloosd zijn, vertonen vergelijkbare en soms zelfs ernstigere mentale gezondheidsproblemen als kinderen die fysiek of seksueel misbruikt worden [1]. Verbaal misbruik, intimidatie, terreur, vernedering, degradatie, exploitatie, afwijzing, het onthouden van genegenheid, isolatie en overmatige controle vormen allemaal vormen van emotioneel misbruik tijdens de opvoeding [2]. Alles wat het vermogen van een individu overweldigd heeft om psychologisch iets te verwerken en te integreren, wordt waarschijnlijk als traumatisch ervaren. Het is een zeer individuele kwestie. Wat voor de ene persoon uitdagend of zelfs opwindend lijkt, kan voor een ander een emotioneel trauma zijn [3].

Emotioneel misbruik kan leiden tot een Narcistische Persoonlijkheidsstoornis ("NPS"). De Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS) is wijdverspreid in de samenleving [4]. Als we de richting van een empathischere samenleving en een mededogendere wereld willen inslaan, is het duidelijk dat werken aan het verbeteren van onze natuurlijke vermogens om empathie te tonen cruciaal is voor het versterken van individuele, gemeenschaps-, nationale en internationale banden [6].

Kinderen die emotioneel misbruikt en verwaarloosd zijn, vertonen vergelijkbare en soms zelfs ernstigere mentale gezondheidsproblemen als kinderen die fysiek of seksueel misbruikt worden [1]. Toch wordt emotioneel misbruik zelden aangepakt. Van de drie soorten misbruik was emotioneel misbruik het sterkst geassocieerd met depressie, algemene angststoornis, sociale angststoornis, hechtingsproblemen en middelenmisbruik [7].

Emotioneel misbruik vermindert het vermogen om emoties te uiten en vermindert het vermogen om met eigen en andermans emoties om te gaan.

Emotioneel misbruik is een patroon van gedrag waarbij één persoon opzettelijk en herhaaldelijk bij een ander schade op emotioneel of relationeel niveau veroorzaakt die schadelijk zijn voor gedrags- en affectieve functies en algemeen mentaal welzijn [7]. Alles wat het vermogen van een individu heeft overweldigd om psychologisch iets te verwerken en te integreren dat hen is overkomen, wordt waarschijnlijk door die persoon als traumatisch ervaren. Het is een zeer individuele kwestie, en wat voor de ene persoon uitdagend of zelfs opwindend lijkt, kan een emotioneel trauma voor een ander zijn [3].

Gedragsfuncties hebben betrekking op het gedrag van een individu, oftewel de manier waarop iemand zich uit in acties en reacties op de omgeving. Gedragsfuncties omvatten wat iemand doet, hoe ze handelen, reageren op situaties en met anderen omgaan. Affectieve functies hebben betrekking op de emotionele of affectieve aspecten van iemands ervaring. Affect verwijst naar emoties, gevoelens en stemmingen.

Affectieve functies omvatten hoe iemand zich voelt, hoe ze emoties uiten en hoe ze met hun eigen en andermans emoties omgaan.

Onderzoekers hebben nog geen universeel aanvaarde definitie van het concept geformuleerd, maar ze hebben verschillende vormen geïdentificeerd die emotioneel misbruik kan aannemen, waaronder:

verbaal misbruik
intimidatie en terreur
vernedering en degradatie
exploitatie
intimidatie
afwijzing en het onthouden van genegenheid (liefde)
isolatie
overmatige controle

Ook wel psychologisch misbruik genoemd [2].

Emotioneel misbruik leidt tot een verminderd inlevingsvermogen

Emotioneel misbruik ontstaat vaak uit de beschadigende kindertijd en door de opvoeding van een narcist. De meeste narcisten hebben behoefte aan genezing, maar hebben deze nooit ontvangen of gezocht [4]. De Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPD) is wijdverspreid in de samenleving en is een patroon van gebrek aan inlevingsvermogen (empathie) [5], [4].

Wat is inlevingsvermogen?

Empathie speelt een cruciale rol in interpersoonlijke en maatschappelijke context, waarbij:

het delen van ervaringen
behoeften en verlangens tussen individuen

mogelijk wordt gemaakt.

Het fungeert als een emotionele brug die prosociaal gedrag bevordert. Deze capaciteit vereist een verfijnde interactie van neurale netwerken [9].

Oftewel de samenwerking van vele individuele neuronen die samenwerken in grotere circuits. Deze circuits vormen specifieke functies binnen de hersenen, zoals die betrokken zijn bij empathie, emotieregulatie, cognitieve processen en meer.

Met andere woorden, terwijl neuronen de bouwstenen zijn, zijn neurale netwerken de complexe patronen van verbindingen tussen deze neuronen. De verfijnde interactie van neurale netwerken impliceert dat verschillende gebieden van de hersenen op een zeer gecoördineerde manier samenwerken om complexe taken uit te voeren.

Het stelt ons in staat

de emoties van anderen waar te nemen [9]
er emotioneel en cognitief mee in resonantie te komen [9]
de perspectieven van anderen in te nemen [9]
en onderscheid te maken tussen onze eigen emoties en die van anderen. [9]

Studies tonen aan dat empathie afneemt tijdens medische training. Zonder gerichte interventies leidt ongecompassioneerde zorg en behandeling zonder empathie tot ontevredenheid bij patiënten. Hierdoor zijn ze veel minder geneigd de aanbevelingen voor behandeling op te volgen, wat resulteert in slechtere gezondheidsresultaten en beschadigd vertrouwen in zorgverleners. Cognitieve empathie moet een rol spelen wanneer er een gebrek aan emotionele empathie is als gevolg van raciale, etnische, religieuze of fysieke verschillen. Gezondheidszorgomgevingen zijn geen uitzondering op bewuste en onbewuste vooroordelen, en er is geen plaats voor discriminatie of ongelijke zorg voor patiënten die verschillen van de meerderheidscultuur of de meerderheidscultuur van zorgverleners. Er ligt nog veel werk voor ons om de gezondheidszorg rechtvaardig te maken voor zorgontvangers en zorgverleners uit alle culturen. Zelf- en anderempathie leiden tot vernieuwing van een vitale menselijke capaciteit. Als we de richting van een empathischere samenleving en een mededogendere wereld willen inslaan, is het duidelijk dat werken aan het verbeteren van onze natuurlijke vermogens om empathie te tonen cruciaal is voor het versterken van individuele, gemeenschaps-, nationale en internationale banden [9].

Wat zijn emoties?

Emoties zijn opvallende interne toestanden die adaptieve gedragsreacties kunnen bevorderen (Darwin, 1872).

Het gevoel van angst kan bijvoorbeeld inspireren tot een tactische ontsnapping uit een ongemakkelijke sociale situatie,
het gevoel van ongelukkigheid kan iemand aanzetten tot een verandering in zijn carrièrepad,
het gevoel van plezier inspireert tot een volgende hap chocolade-ijs [8].

Alexithymie wordt gekenmerkt door een verminderd vermogen om zich bewust te zijn van, expliciet te identificeren en te beschrijven wat men voelt (Nemiah et al., 1976).

Alexithymie, een concept dat een unieke kans biedt om de neurale mechanismen en functies van emotioneel bewustzijn en expressie beter te begrijpen. Alexithymie wordt gekenmerkt door een verminderd vermogen om zich bewust te zijn van, expliciet te identificeren en te beschrijven wat men voelt (Nemiah et al., 1976). Terwijl impliciete (bijv. fysiologische opwinding) en expliciete (bijv. zelfgerapporteerde emotionele intensiteit) indicatoren van emotionele reactie doorgaans sterk geassocieerd zijn bij gezonde vrijwilligers, is er bij alexithymie een ontkoppeling van impliciete en expliciete emotionele reacties (Papciak et al., 1985; Stone and Nielson, 2001; Nielson and Meltzer, 2009; Gaigg et al., 2018). Er bestaan meerdere theoretische modellen van het alexithymie-concept (Preece et al., 2017), maar hier richten we ons op het dominante Toronto-model, waarin alexithymie kan worden onderverdeeld in:

een extern-georiënteerde cognitieve stijl (dat wil zeggen een neiging om zich te richten op oppervlakkige informatie en interne, op affect gerelateerde gedachten te vermijden),
moeite met het identificeren van gevoelens (dat wil zeggen verminderd emotioneel bewustzijn),
moeite met het beschrijven van gevoelens (dat wil zeggen aangetaste expressie van emoties door woorden; Bagby et al., 1994a).

Emotieregulatie De ontwikkeling van adaptieve regulatiestrategieën om de koers van lopende emoties te moduleren, is essentieel in veel behandelingen voor emotionele stoornissen (Campbell-Sills en Barlow, 2007). Een recente herconceptualisering van alexithymie beschreef het als een primair tekort in de belangrijkste emotionele regulatieprocessen van het richten op (dat wil zeggen, een tekort in intern gerichte cognitie) en beoordelen (dat wil zeggen, moeite met het identificeren en beschrijven van gevoelens) affectieve toestanden (Preece et al., 2017). Verschillende studies hebben beperkte vermogens voor emotieregulatie gevonden bij individuen met verhoogde alexithymie (Barrett et al., 2001; Swart et al., 2009). Overeenkomstig is vastgesteld dat alexithymie een negatieve invloed heeft op de uitkomsten van therapie voor angst- en stemmingsstoornissen (Kosten et al., 1992; Leweke et al., 2009; Ogrodniczuk et al., 2011). Bovendien lijken moeilijkheden met emotieregulatie die geassocieerd zijn met alexithymie, verband te houden met verhoogde percentages van verslavend gedrag, bijvoorbeeld:

pathologisch gokken
overmatig gebruik van mobiele telefoons en internet (Elmas et al., 2016; Schimmenti et al., 2017; Gao et al., 2018)
middelenverslaving (Stasiewicz et al., 2012; Betka et al., 2018).

Terwijl ontwikkelingsgerichte alexithymie het focuspunt is geweest van veel onderzoek naar alexithymie, neemt het onderzoek naar 'verworven alexithymie' veroorzaakt door hersenschade of disfunctie in neurologische stoornissen toe (Ricciardi et al., 2015). Verworven alexithymie verwijst naar de aanwezigheid van verminderd emotioneel bewustzijn bij patiënten na het begin van een verworven ziekte of trauma dat leidt tot een hersenstoornis. In het begin moet worden opgemerkt dat het veld ontbreekt aan een prospectieve studie die aantoont dat enige neurologische stoornis een ware voor- naar postmorbid verandering in alexithymie met zich meebrengt (Ricciardi et al., 2015). Hoewel dit een fundamentele beperking is in de literatuur over neurologische stoornissen en alexithymie, lijkt het waarschijnlijker dat verworven alexithymie wordt aangestuurd door een neurologisch mechanisme, in plaats van een incrementele versterking van premorbide alexithymie te weerspiegelen.

Functionele Gevolgen van Alexithymie bij Neurologische Stoornissen Alexithymie heeft een verstorend effect op verschillende belangrijke uitkomsten bij patiënten met neurologische stoornissen. Zowel bij PD als cTBI wordt klinisch significante alexithymie geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven en een verhoogde belasting voor zorgverleners, met een verstorende invloed op interpersoonlijke relaties (Williams and Wood, 2013; Klietz et al., 2020). Het negatieve effect van alexithymie op functionele uitkomsten is bijzonder goed gedemonstreerd in een reeks cTBI-studies door Williams, Wood en collega's, waaruit blijkt dat alexithymie bij cTBI geassocieerd is met

verminderd emotioneel inlevingsvermogen (Williams and Wood, 2010),
toegenomen somatische klachten en persoonlijke stress (Wood et al., 2009; Wood and Doughty, 2013),
evenals toegenomen suïcidale gedachten (Wood et al., 2010).

In elk van deze studies werd vastgesteld dat alexithymie - en het meestal de subschaal moeite met het identificeren van gevoelens - de variantie in deze uitkomsten verklaarde, naast die welke verklaard werd door angst en depressie. Het verstorende effect van alexithymie op emotioneel inlevingsvermogen bij cTBI is gerepliceerd door een onafhankelijke groep (Neumann et al., 2014). Een verband tussen alexithymie en verslechterde interpersoonlijke relaties is ook aangetoond bij patiënten met neurodegeneratieve aandoeningen (Sturm and Levenson, 2011). Ten slotte is pathologische beloningsgestuurde besluitvorming gekoppeld aan verhoogde alexithymie bij patiënten met neurologische stoornissen. Bijvoorbeeld, bij penetrerend TBI is alexithymie geassocieerd met aangetaste besluitvorming op basis van waarde (Hogeveen et al., 2019) en bij PD is alexithymie geassocieerd met impulsiviteits-compulsiviteitsstoornissen (Goerlich-Dobre et al., 2014). Deze studies geven aan dat het behouden van een intact emotioneel bewustzijn belangrijk is voor het nemen van adaptieve beslissingen op basis van waarde. Gezamenlijk bieden studies van patiënten met psychiatrische en neurologische stoornissen bewijs dat gevoelens geen louter epifenomeen zijn van menselijke emotie. In plaats daarvan speelt emotioneel bewustzijn een functionele rol bij het vormgeven van adaptief gedrag en kan, wanneer verstoord door alexithymie, leiden tot een scala van negatieve affectieve en interpersoonlijke uitkomsten [88].

Kindertrauma oorzaak van stress en DNA mutatie

Kindertrauma kan langetermijneffecten hebben op biologische stresssystemen, resulterend in herregulatie van de LHPA-as. Verhoogde niveaus van CRF (corticotropin-releasing factor) na traumatische ervaringen leiden tot aanpassingen, waardoor lagere 24-uursniveaus van ACTH en cortisol worden ingesteld tijdens basale en niet-stressvolle omstandigheden. Studies tonen bij volwassenen met een traumageschiedenis consistent lagere cortisolniveaus aan. De attenuatiehypothese suggereert dat hoe langer geleden het trauma, hoe lager de ochtendcortisol en andere corticale parameters. Kinder-PTSS-studies tonen hogere basale cortisolniveaus bij kinderen, maar lagere 24-uurs cortisolniveaus bij volwassenen met jeugdtrauma. Longitudinaal onderzoek bevestigt dat cortisolactiviteit bij misbruikte meisjes, na initiële verhoging, significant afneemt en lager wordt vergeleken met niet-misbruikte vrouwen op jonge volwassen leeftijd.

Kindertrauma kan epigenetische veranderingen in het DNA veroorzaken, wat de activiteit van genen die betrokken zijn bij biologische stresssystemen beïnvloedt. Het epigenoom, bestaande uit chromatine en DNA-methylatie, reguleert de toegankelijkheid van genetische informatie. Traumatische ervaringen kunnen leiden tot hyper- en demethylering van genen in het stresssysteem, zoals de glucocorticoïdreceptor en arginine vasopressine. Dierstudies tonen aan dat maternale zorgkwaliteit epigenetische effecten heeft, met overdraagbare DNA-methyleringspatronen. Bij mensen is verminderde expressie van de hippocampale glucocorticoïdreceptor geassocieerd met kindermishandeling, wat de LHPA-ontregeling en het risico op depressie en zelfmoord verhoogt. Pleegzorg kan ook genmethylering beïnvloeden, wat wijst op de link tussen kindertrauma, genexpressie en gezondheidsproblemen [90].

Gezonde relatie

Een gezonde relatie wordt gedefinieerd als "een interpersoonlijke interactie waarin elke persoon in staat is om rekening te houden met en te handelen op basis van zijn of haar eigen behoeften, ervaring en standpunt, en ook in staat is om rekening te houden met en te reageren op de ervaring van de andere persoon [1A] ."

Mensen met alexithymie hebben moeite met het herkennen en beschrijven van gevoelens, hebben weinig fantasie en hebben een denkpatroon dat voornamelijk gericht is op feitelijkheden en minder op innerlijke beleving [1].

Andere bewoordingen voor alexithymie zijn: Emotionele afstomping: Verminderde emotionele reacties of het onvermogen om emoties adequaat te ervaren.
Emotionele ongeletterdheid: Het moeilijk vinden om emoties te begrijpen, identificeren en communiceren.
Emotionele onverschilligheid: Een gebrek aan betrokkenheid bij of zorg over emotionele situaties of de emoties van anderen.

Een Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS) ontstaat vaak uit de beschadigende kindertijd en opvoeding van de narcist zelf. De meeste narcisten hebben behoefte aan genezing maar hebben deze nooit ontvangen of gezocht [1].

Bronnen

1. https://www.apa.org/monitor/2015/07-08/ce-corner

2. https://dictionary.apa.org/emotional-abuse

3. https://karenjwilliams.co.uk/psychological-trauma-2/

4. https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/soulr48&div=12&id=&page=

5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556001/

6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5513638/

7. https://www.apa.org/news/press/releases/2014/10/psychological-abuse

8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8456171/

Leefregels die ervoor zorgen dat jij je gevoelens consequent onderdrukt wordt ook wel trauma genoemd. Trauma ontstaat door een ervaring of een reeks ervaringen die het vermogen van een iemand om ermee om te gaan te boven gaat. Deze ervaringen kunnen fysiek, emotioneel of mentaal van aard zijn.

In mijn geval had dit te maken met de angst die ik had om dood te gaan. Voor mijn operatie, maar met name de angst om al rond mijn pensioengerechtigde leeftijd te overlijden. Ik was niet in staat om deze angst te verwerken, waardoor ik deze angst onbewust bij me bleef dragen en dit onbewust mijn gedrag liet bepalen.

Dr. Gabor Maté is een arts en auteur die uitgebreid heeft geschreven over de effecten van trauma op de mentale en fysieke gezondheid. Volgens Dr. Maté gaat het bij trauma niet alleen om het resultaat van een specifieke gebeurtenis, maar hoofdzakelijk om de voortdurende impact van die gebeurtenis op het leven van een iemand.

Ik deed alles in hoog tempo. Denk bijvoorbeeld aan wandelen, fietsen, auto rijden en werken. Ik stond altijd onder spanning. Ontspanning in de vorm van rustig wandelen, rustig op een bankje zitten, rustig een boek lezen of rustig sporten was mij zo goed als vreemd.

Trauma

Dr. Maté benadrukt dat trauma niet alleen het gevolg is van wat ons overkomt, maar ook van onze reactie op die ervaringen. Wanneer we onze emoties niet kunnen verwerken of ermee omgaan, kunnen ze vast komen te zitten in ons lichaam en leiden tot een scala aan lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen, waaronder angst, burn-out, depressie, verslaving en chronische auto-immuunziekten.

De angst had zich ook vastgezet in mijn lichaam. Dit resulteert in een soort energetische blokkade, waardoor ik onbewust in spanning zat. Deze spanning kostte mij zonder dat ik dat in de gaten had veel energie. Energie die ik niet kon gebruiken voor de dingen waarvoor ik het zou willen gebruiken.

Je kunt het vergelijken met software die zonder dat je dat wilde op je computer is geïnstalleerd. Je hebt niks aan deze software. Het zorgt er alleen maar voor dat je computer zwaarder wordt belast. Doordat het programma op de achtergrond draait wordt je computer er zelfs trager door. Hier valt nog mee te werken. Totdat je computer vast loopt.

Dr. Maté onderscheid Trauma met een hoofdletter T en trauma met een kleine letter t. Trauma met de hoofdletter T ontstaat door heftige gebeurtenissen zoals:

Fysieke, seksuele en emotionele misbruik
Huiselijk geweld
De ziekte of de dood van een ouder
Verslaving
Scheiding
Armoede
Extreme ongelijkheid

Trauma met een kleine letter t ontstaat doordat je emotionele behoefte niet werden vervuld en je bijvoorbeeld niet de liefde en aandacht kreeg, terwijl je die zo hard nodig had.

Stel je bent jong en verdrietig. Je huilt en het eerste wat je vader of moeder tegen je zegt is niet huilen. Op dat moment wordt de verdrietige versie van jezelf afgewezen. Die versie van jezelf mag er dan niet zijn. Wat je dan leert is dat verdriet tonen niet mag, waardoor je het leert te onderdrukken.

Het onderdrukken van emoties oftewel niet doorvoelen van de emotie zorgt voor allerlei vluchtgedrag. Om maar niet te hoeven voelen gaan mensen op zoek naar afleiding in de vorm van snoepen, koffie drinken, roken, gebruik van alcohol, drugs, telefoon, televisie, etc.

Trauma met de kleine letter t ontstaat onder andere door gebeurtenissen zoals:

Als je boos werd, dan werd je afgewezen
Als je huilde, dan werd je genegeerd
Als je sprak, dan werd je niet gehoord
Je moest altijd lief zijn, anders kreeg je een klap voor je harses
Je vader zei: als je dit of dat doet, dan vermoord ik je

Kortom, het onderdrukken van emoties oftewel het niet doorvoelen van emoties heeft een heel sterk relatie met angst, burn-out, depressie, verslaving en chronische ziekte.

Heling

Heling wil zeggen dat je je bewust wordt van de leefregels die je gevoelens onderdrukken en dat je deze leefregels herziet zodat je je gevoelens er kunt laten zijn. Heling helpt bij het voorkomen en genezen van gezondheidsproblemen, zoals angst, burn-out, depressie, verslaving en chronische auto-immuunziekten. Bovendien voel je je door heling vrijer en gelukkiger. Dat geldt niet alleen voor jezelf, maar ook voor je kinderen. Je geeft namelijk onbewust je trauma door aan je kinderen. Wil je dus goed voor je kinderen zorgen? Dan volstaat het niet op de beste kinderwagen voor je kinderen te kopen. Van heling worden je kinderen namelijk minstens zo gelukkig.